Warto wiedzieć... Oktawa Bożego Ciała

Treść

Oktawa Bożego Ciała. Jest czy jej nie ma?

Od Bożego Ciała zaczyna się Oktawa trwająca do kolejnego czwartku. Dawniej w tym czasie codziennie odbywały się procesje z Najświętszym Sakramentem wokół kościoła, podczas których proszono Boga o błogosławieństwo i ochronę ludzi oraz ich dobytku, jak również, by nieodległe zbiory były pomyślne i obfite. Uroczystość Bożego Ciała przypada w pierwszy czwartek po niedzieli Trójcy Przenajświętszej. Należy do najważniejszych Uroczystości Kościoła katolickiego. Dlatego przez wieki obchodzono także oktawę tej Uroczystości. Dziś nie istnieje, a jednak jest obchodzona w Kościele w Polsce. Sprawdźmy, jak do tego doszło… 

Zacznijmy od pytania: Skąd w ogóle się wzięły oktawy?

Oktawa jest skrótem łacińskiego wyrażenia „dies octava”, czyli „dzień ósmy”. Jest to przedłużenie obchodów uroczystości roku liturgicznego na cały tydzień. W pierwszych wiekach Kościoła chrztu udzielano tylko w Noc Paschalną. Po przyjęciu chrztu konieczne było wtajemniczenie (tzw. mistagogia) w pełniejsze rozumienie tajemnicy zbawienia. I tak powstała oktawa – przez 7 dni po chrzcie odbywały się nabożeństwa i katechezy dla nowo ochrzczonych dorosłych. Dni Oktawy Paschalnej są tak ważne w liturgii, że nie ustępują nawet przed uroczystościami. W istocie rzeczy bowiem to sama Uroczystość Wielkanocna trwa aż osiem dni.  Kiedyś oktaw było kilkanaście. Powstawały one, kiedy przybywało kandydatów do chrztu i zwiększano liczbę świąt, w które ich udzielano. Między innymi było to święto (dziś Uroczystość) Bożego Ciała, dlatego też istniała oktawa Bożego Ciała. Oktawa Bożego Ciała w liturgii rzymskiej istniała do 1955 r. (Dekret z 1955 r. pozostawia jedynie oktawy: Bożego Narodzenia, Wielkanocy i Zesłania Ducha Świętego. W 1969 r. zniesiono także oktawę Zesłania Ducha Świętego. Pozostało wiec ostatecznie dwie oktawy:  Bożego Narodzenia i Wielkanocy. 

Skoro oktawa została zniesiona, to dlaczego mamy w Polsce? Oktawa formalnie nie istnieje, w przeciwnym wypadku miałaby swoje własne teksty liturgiczne (formularz mszalny, czytania, oficjum) i niezmiennie biały kolor szat (lub złoty – zastępujący wszystkie kolory), a tak przez te dni używamy tekstów przepisanych na przypadający dzień liturgiczny: feria, wspomnienie (np. w tym roku wspominamy Św. Romana Sitko i Towarzyszy Męczenników, bł. Zbigniewa Strzałkowskiego ) czy święto. Kalendarz liturgiczny nie przewiduje oktawy Bożego Ciała. Natomiast istnieje ona w tradycji i polega na praktyce procesji eucharystycznej, zachowywanej na zasadzie zwyczaju, a nie jako wymóg norm liturgicznych. Została zniesiona przez papieża Piusa XII, jednak na prośbę Episkopatu Polski w naszym kraju został zachowany zwyczaj obchodzenia jej. 

A jaka jest różnica między oktawą o charakterze liturgicznym a oktawą zwyczajową?

Zapytajmy ekspertów czyli liturgistów. Mówią oni, że:

"W Polsce dekrety Kongregacji z 1961 roku i z 1968 r. pozwalały zachować zwyczaje związane z oktawą Bożego Ciała, ale nie mówi się w nich, że zachowuje się oktawę, bo taka już prawnie nie istnieje. 11 marca 1987 r. ukazała się Instrukcja Episkopatu Polski o kulcie i Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Świętą, gdzie podano: „Należy również zachować procesje odprawiane przez 8 dni po Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz procesję w Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa tam, gdzie jest taki zwyczaj”. Tak więc mimo zniesienia oktawy w Polsce przez wszystkie następne lata zwyczaje tej oktawy były zachowane."

Warto na koniec wspomnieć, że w  14. punkcie wspomnianej Instrukcji  z 1987 roku instrukcji czytamy: "(…)„dzieci, które w danym roku przystąpiły do pierwszej Komunii świętej, powinny w tych procesjach uczestniczyć w zorganizowanej grupie”. Nigdzie jednak nie jest tu użyte słowo „oktawa”.